In memoriam - Mario Vargas Ljosa: Odlazak velikana

Božanski nadaren pripovedač, pre svega - tako su ga opisali članovi švedske Akademije obrazlažući Nobelovu nagradu za književnost.

Ove godine napustio nas je veliki peruanski pisac i nobelovac Mario Vargas Ljosa. Jedan od najznačajnijih pisaca savremene književnosti, izuzetan pripovedač, esejista i mislilac, ostavlja za sobom monumentalno književno delo koje je angažovalo kako pojedince, tako i celokupno društvo.

Život, književna karijera i aktivizam

Mario Vargas Ljosa, jedan od najvažnijih pisaca latinoameričke književnosti XX i XXI veka, rođen je 28. marta 1936. godine u gradu Arekipa u Peruu, kao jedino dete Ernesta Vargasa Maldonada i Dore Ljose Ureta, koji su se razveli kada je on imao samo godinu dana. Od tada je živeo sa majkom i majčinim roditeljima u gradu Kočabamba, u Boliviji, gde je proveo veći deo svog detinjstva. Već od malih nogu pokazivao je veliki interes za književnost i pisanje. Sa 14 godina, počeo je da piše priče i pesme, a sa 16 objavio svoj prvi tekst u lokalnim novinama. Godine 1953, sa 17 godina, preselio se u Limu kako bi studirao na Nacionalnom univerzitetu San Markos, gde je diplomirao književnost. Doktorirao je na univerzitetu u Madridu 1959. godine. Bio je profesor na univerzitetima širom sveta, uključujući Nacionalni univerzitet San Markos u Limi, Univerzitet u Portoriku i Univerzitet u Kembridžu u Engleskoj i veliki zagovornik važnosti obrazovanja i kulture u društvu. 

Tokom svoje mladosti bio je angažovan u politici i društvenom aktivizmu. Godine 1958. priključio se Peruanskoj komunističkoj partiji, iz koje se ubrzo povukao zbog ideoloških razlika. 1964. godine preselio se u Evropu, gde je započeo pisanje nekih od svojih najvažnijih dela. Peruanska kultura bila je neiscrpan izvor inspiracije za Maria Vargasa Ljosu. Od svojih prvih dela, poput Šefovi i Grad i psi, pisac je istraživao teme kao što su nacionalni identitet, politička korupcija i nasilje u peruanskom društvu.

Mario Vargas Ljosa bio je jedna od najistaknutijih ličnosti latinoameričkog booma, književnog pokreta koji je šezdesetih godina prošlog veka imao veliki uticaj na svetsku književnost, a karakterisao ga je formalni eksperiment, istraživanje političkih i društvenih tema i stvaranje novog načina naracije latinoameričke stvarnosti. Njegov inovativni i hrabar narativni stil pomerio je granice tradicionalne latinoameričke književnosti, kritički obrađujući društvene probleme i rušeći konvencionalne narativne strukture. 

Pored svoje plodne književne karijere, Vargas Ljosa je takođe ušao u političku arenu. Godine 1990. godine, kandidovao se za predsednika Perua. Iako nije pobedio na izborima, njegov politički angažman potvrdio je njegovu posvećenost demokratiji i društvenoj pravdi, čineći ga primerom pisca koji je, pored uticaja kroz književnost, aktivno učestvovao u političkom životu svoje zemlje.

Ljosa je jedan od najpriznatijih i najnagrađivanijih pisaca savremene književnosti. Tokom karijere dobio je brojne nagrade za svoje djelo, među kojima se izdvajaju Nobelova nagrada za književnost 2010. godine, Nagrada Servantes 1994. godine i Nagrada Princa od Asturije za književnost 1986. godine. Takođe, odlikovan je Ordenom za kulturne zasluge Španije i Legijom časti Francuske, kao i mnogim drugim priznanjima. Njegova dela, prevedena na više od trideset jezika, postala su  predmet proučavanja i analize širom sveta.

Doprinos svjetskoj književnosti

Oblikovana s preciznošću i hrabrošću, njegova književnost istraživala je, kao malo koja druga, mehanizme moći, krhkost demokratije, moralne dileme, nasilje i slobodu - uvek sa nepokolebljivom verom u transformativnu moć fikcije. Naši čitaoci i ljubitelji književnosti će ga pamtiti po delima Diskretni heroj, Avanture nevaljale devojčice, Pantaleon i posetiteljke, Pet uglova, Pohvala pomajci, Jarčeva fešta, Priče o kugi, da pomenemo samo neke. Književni opus ovog velikog pisca ostaje nezaboravan doprinos svetskoj književnosti.